31 sierpnia 2022
24 sierpnia 2022
Historia radomskiej komunikacji podmiejskiej (cz. 4)
Radomska komunikacja podmiejska (1995-2000)
Okres funkcjonowania ZTM
W 1995 r. ogłoszono przetarg na obsługę linii 1, 2 i 6. Nie przyniósł on jednak żadnych zmian. W dalszym ciągu linie te obsługiwało MPK. W lutym 1996 r. ogłoszono kolejny przetarg na obsługę tym razem linii 5, 26 i A. Do przetargu stanęły 3 firmy, z których 5-letni kontrakt wygrał ITS A. Michalczewski. Efektem tego był strajk pracowników MPK (miał on miejsce w dniach 1-3 sierpnia 1996 r.), co skutkowało m.in. tym, że ZTM gwarantował, iż MPK będzie obsługiwało minimum 70% linii autobusowych w radomskim "zbiorkomie". Zakup nowych autobusów odbył się za poręczeniem kredytów przez miasto, a pojazdy były zabezpieczeniem kredytów. W ITS pojawiły się Ikarusy 260.04. (standardowe - jak na tamte czasy - autobusy wysokopodłogowe, klasy maxi, o układzie drzwi 2-2-2).
Podczas wakacji 1997 r. pojawił się prywatny przewoźnik, który rozpoczął przewozy na linii o oznaczeniach A, B, C, G, J oraz 9. ZTM skierował sprawę do sądu. Dopiero ustawa z kwietnia 1998 r. zobowiązała prywatnych przewoźników do ustalania stałych rozkładów jazdy, które nie kolidowałyby z kursami komunikacji miejskiej oraz do partycypowania w kosztach utrzymania przystanków w mieście.
Pod koniec 1997 r. pojawiło się pierwszych 9 szt. autobusów marki Neoplan. Był to model N4016, pierwszy w Radomiu niskowejściowy autobus (klasy maxi).
Pojawił się również pierwszy egzemplarz pojazdu niskowejściowego, wielkopojemnego (klasy mega). Był to autobus Neoplan N4020 (tzw. "deskorolka").
W 1998 r. na linii K wprowadzono kursy wariantowe do Łazisk (gm. Orońsko). Trwało to tylko kwartał i - z uwagi na niską frekwencję pasażerów - wariant ten uległ likwidacji.
W 1998 r. w ITS pojawiły się pierwsze autobusy niskopodłogowe. Były nimi pojazdy MAN NL222.
Rok 1998 to rok powstania pierwszej w Radomiu galerii handlowej. Do obsługi zmasowanej liczby pasażerów skierowano - w nowej odsłonie, na trasie Dworzec PKP - CH M1 - linię nr 19, a do jej obsługi ZTM wybrał operatora nocnej linii 101 - ZTE. W dzień, na linii marketowej pojawiał się ten sam wóz, co na linii nocnej.
W kwietniu 1999 r. nastąpiły cięcia kursów m.in. na liniach B, D, E, G, J, K i L. Kolejne cięcia miały miejsce już w maju, które dotknęły linie 27, C i F. Pojawił się temat finansowania z budżetów własnych gmin kursów prowadzących do/z terenów podmiejskich.
W wakacje 1999 r. nie wyjechała już sezonowa linia do Siczek (nad Zalew Siczki). W jej miejsce uruchamiano więcej kursów na linii J (do Jedlni-Letniska).
W październiku tego roku, w miejscu pętli linii 14 na skrzyżowaniu ulic Limanowskiego, Suchej i Sosnowej powstała sygnalizacja świetlna. Zawrotkę dla tej linii przeniesiono na parking w pobliżu skrzyżowania ul. Limanowskiego z ul. Toruńską (była tam wówczas sygnalizacja świetlna, kilka lat później zlikwidowana). A jeszcze w grudniu kursy wariantowe tej linii doprowadzono na ul. Młyńską na Żakowicach do Seminarium Duchownego.
Również w grudniu, po zakończeniu modernizacji wiaduktu w ul. Słowackiego nad LK8/LK26/LK585 na swoje trasy powróciły autobusy m.in. linii B i 15. Na ulicach Średniej, Górnej i Kaszubskiej pozostała linia 24 - i tak jest po dziś dzień. 1BIS uległa likwidacji, 1-kę skrócono do bram lotniska, a w jej miejscu funkcjonowała linia 27.
W marcu 2000 r. (jeszcze w XX w.) na ulice: Średnią, Górną i Kaszubską do linii 24 dołączyła linia 27. Przy okazji tej zmiany, zmieniono jej przystanek końcowy (jako ostatniej) z ul. Sienkiewicza (obok radomskiej katedry) do dworca linii podmiejskich (DLP). Mało tego, obie linie łączyły wielokrotne zadania łączone 24+27+24+... Autobus linii 24 jechał do Małęczyna (Starego), zmieniał "dechy" na 27 i kierował się ulicami Małęczyna (Kościelnego, Nowego), Kiedrzyna i dalej przez 3 bramy lotniska (przez teren JW 4938), Lubelską i dalej do DLP. Powrót jako linia 27, przez teren jednostki wojskowej, ulicami Małęczyna (Nowy, Kościelny, Stary), tam zmiana "dechy" lub "filmu" na 24 i powrót do Os. Michałów. Podczas jazdy jako linia 24 autobusy pokonywały wiadukt w ciągu ulic: Żeromskiego-Lubelska, natomiast jako linia 27 - wiadukt w ul. Słowackiego.
W maju 2000 r. we flocie ITS pojawiły się używane autobusy klasy mega. Były to przegubowe pojazdy marki Mercedes-Benz O305G.
Również w maju 2000 r., rozkłady jazdy - oprócz tych na tabliczkach przystankowych - pojawiły się również w Internecie. Nie była to jednak łatwe, nie istniał bowiem szerokopasmowy do niego dostęp. Z dobrodziejstw tego medium korzystaliśmy poprzez modem wybierając prefiks 0202122, blokując telefon stacjonarny podczas mozolnego pobierania danych z nielicznych wówczas polskich stron WWW. Niewielu miało dostęp do Internetu, że o posiadaniu PC-ta nie wspominając. Pierwsze telefony komórkowe dopiero "raczkowały", a o smartfonach (i Internecie w kieszeni) nikt w kraju nawet nie śnił. Od tamtej pory minęło 22 lata, ale w tej materii to cała era.
W wakacje 2000 r. rozpoczęła się przebudowa skrzyżowania ul. Lubelskiej z aleją Wojska Polskiego. Powstawało skrzyżowanie dwupoziomowe (bezkolizyjne). Linie 1 i 27 skierowano na objazd ulicami Dzierzkowa i Sadkowa. Rok 2000 to również 1. edycja AirShow w Radomiu oraz pierwsza obsługa tak masowej imprezy taborem komunikacji miejskiej.
Pojawiły się plany wdrożenia biletu elektronicznego. Jednak na jego urzeczywistnienie poczekamy do 2014 r.
Był to ostatni rok funkcjonowania ZTM w Radomiu.
Liniami autobusowymi, które były wyprowadzone poza miasto Radom były:
- linie podmiejskie (literowe) A, B, C, D, E, F, G, J, K i L;
- linie miejskie, strefowe (cyfrowe) 6, 23, 24, 26 i 27.
(pogrubienie - linia obsługiwana przez ITS A. Michalczewski, pozostałe linie obsługuje MPK Radom).
17 sierpnia 2022
Historia radomskiej komunikacji podmiejskiej (cz. 3)
Radomska komunikacja podmiejska (1990-1994)
Od upadku PRL do powstania ZTM
W maju 1990 r. zlikwidowano linię M do Makowa (gm. Skaryszew). Zakład Przemysłu Spożywczego uruchomił dowóz pracowników we własnym zakresie. Tak oto rozpoczął się proces prywatyzacji linii podmiejskich lub ich likwidacji. Zlikwidowano bowiem kilka linii podmiejskich - do historii przeszły linie: CZ (skrócona do Zakrzewa wersja linii C) oraz H do Cerekwi (gm. Zakrzew). Linia R została przemianowana na linię nr 26, a jej trasa została wydłużona przez Antoniówkę i Groszowice do granicy tej ostatniej z Myśliszewicami (gm. Jedlnia-Letnisko).
Jeszcze w listopadzie tego roku powstał wariant linii 26. Autobusy zaczęły kursować w dni robocze do Janiszewa (gm. Zakrzew) ulicami: Wernera, hetm. Czarnieckiego i Zieloną.
W lipcu 1991 r. powstało rozwiązanie organizacji ruchu, które obowiązuje do dziś. Autobusy, jadąc od strony ul. gen. Traugutta przejeżdżają część ul. Żeromskiego i rondo pl. Króla Kazimierza III Wielkiego i dalej swoimi trasami. W kierunku przeciwnym, autobusy z ronda kierowano ulicami: Wałową, Lekarską i dra Tochtermana.
Od 1992 r. wszystkie autobusy stacjonują już na terenie nowej zajezdni na Żakowicach. W miejsce starej zajezdni na Zamłyniu, w 1995 r. przeniesiono z ul. Głównej osiedlowe targowisko.
1 października 1993 r. na podstawie uchwały radomskiej Rady Miejskiej powstała jednostka budżetowa pod nazwą Zarząd Transportu Miejskiego (ZTM), a MPK przekształcono w spółkę prawa handlowego, mianowicie spółkę kapitałową - z ograniczoną odpowiedzialnością (MPK sp. z o.o.). Rozdzielono tym samym zadania organizatora transportu miejskiego i operatora. Do zadań ZTM należało: programowanie i organizację komunikacji, dystrybucji i kontroli biletów oraz sprawdzania jakości usług wykonywanych przez - jednoosobową spółkę gminy - MPK.
W lutym 1994 r. ZTM ogłosił przetarg na obsługę kilku linii autobusowych (3, 8, 13 i nocną 101). Do przetargu stanęło 8 firm, a komisja przetargowa wybrała dwie z nich. Firma International Transport Spedition Adam Michalczewski (ITS) dostała linie: 3, 8 i 13, natomiast linię nocną 101 - Zakład Transportu Energetyki (ZTE). Był to koniec monopolu MPK w radomskim "zbiorkomie".
Flotę ITS stanowiły autobusy Gräf & Steyr LU200 M11 z 1978/79 r. sprowadzone z Wiednia. Charakteryzowały się m.in. drewnianymi ławkami, automatyczną skrzynią biegów Voith, silnikami MAN o pojemności skokowej 12 l zasilanymi LPG, układem drzwi 2-2-2. Nadwozie spełniało wytyczne Niemieckiego Związku Zakładów Komunikacyjnych (Verband Öffentlicher Verkehrsbetriebe - VÖV), jakie powinien spełniać standardowy autobus miejski.
Wyjazd autobusów innych niż operatora komunalnego miał miejsce w dzień dziecka, 1. czerwca 1994 r. To pierwsze takie rozwiązanie w Polsce, a firma Michalczewski sp. z o.o. (d. ITS) jest pierwszym operatorem komunikacji miejskiej w Polsce, działającym do chwili obecnej. Szalejąca wówczas inflacja i stan finansów przedsiębiorstwa oraz powyższe rozwiązania (utworzenie organizatora oraz pojawienie się nowych operatorów) nie spodobały się związkowcom w MPK, którzy podjęli akcję protestacyjną.
ZTM - korzystając ze wspomagania komputerowego - wprowadził nowe rozkłady jazdy. Pasażerowie nie musieli już dodawać średnich czasów przejazdu do godzin odjazdów z poszczególnych pętli, w celu wyliczenia, o której przyjedzie autobus. Takie rozwiązanie w dalszym ciągu nie ma zastosowania w przypadku linii podmiejskich u prywatnych przewoźników, a mamy obecnie 2022 rok!
[Naprzeciw pasażerom wychodzi właśnie serwis http://podmiejskie.radom.pl (wcześniej pod adresem https://wra-bus.cba.pl), na którym widnieją rozkłady jazdy nie tylko z każdej pętli, ale również z każdego przystanku, przy którym zatrzymują się autobusy radomskiej komunikacji podmiejskiej bez potrzeby dokonywania obliczeń czasu przyjazdu danego autobusu.]
Nastąpiło kilka korekt tras: linię 1BIS wydłużono do ul. Sycyńskiej, natomiast linię 8, która zawracała na skrzyżowaniu ul. Maratońskiej z ul. Dębową wydłużono do obecnej pętli Halinów.
Liniami autobusowymi, które były wyprowadzone poza miasto Radom były:
- linie podmiejskie (literowe) A, B, C, D, E, F, G, J, K, L i S;
- linie miejskie, strefowe (cyfrowe) 1, 1BIS, 6, 23, 24 i 26.
(wszystkie linie obsługuje MPK Radom).
Te oraz kolejne epizody spowodują obecny kształt radomskiej komunikacji podmiejskiej.
10 sierpnia 2022
Historia radomskiej komunikacji podmiejskiej (cz. 2)
Radomska komunikacja podmiejska (1984-1989)
Od zmiany granic administracyjnych Radomia
do powstania Dworca Linii Podmiejskich
Rok 1984 był rokiem dużych zmian. Na 30-lecie funkcjonowania przedsiębiorstwa, zmieniono jego nazwę z WPKM ponownie na MPK. Przedsiębiorstwo, które dotąd podlegało wojewodzie radomskiemu, odtąd podlega prezydentowi Radomia. Z ówczesnych statystyk wynika, że 230 autobusów (w tym 70 wielkopojemnych, przegubowych marki Ikarus 280.26) pokonywało rocznie ok. 12 mln km przewożąc ok. 96 mln pasażerów. Funkcjonowało wówczas 9 linii podmiejskich.
Na Obozisku na części targowiska prowadzono handel żywcem. Przeniesiono go na Koniówkę pod Las Kapturski przy ul. Folwarcznej. Zwolniony teren przy ul. Wernera przeznaczono na Dworzec Linii Podmiejskich, który przeniesiono z pl. Zwycięstwa (ob. pl. Jagielloński). Miał być bardziej cywilizowany, z zapleczem socjalnym dla kierowców oraz z zadaszeniem stanowisk dla pasażerów (wiatą).
Radom zmienił swoje granice administracyjne, które obowiązują do dziś. Zwiększył swoją powierzchnię do obecnych 111,8 km2 (25. miejsce w Polsce, stolica Polski - Warszawa - ma 517,9 km2, 7. miejsce wśród stolic w Europie). Radom - pod względem powierzchni jest większy niż 6 stolic krajów Unii Europejskiej (Nikozji na Cyprze - 111 km2, Paryżu we Francji - 105,4 km2, Kopenhagi w Danii - 88 km2, Lizbony w Portugalii - 84 km2, Luksemburgu - 51,46 km2 oraz Valetty na Malcie - 0,55 km2).
W granicach administracyjnych Radomia, od 1984 r. znalazły się dotychczasowe wsie w całości: Firlej, Huta Józefowska, Janiszpol, Józefów, Kierzków, Kończyce, Krychnowice, Krzewień, Mleczna, Nowa Wola Gołębiowska, Nowiny Malczewskie, Stara Wola Gołębiowska, Wincentów i Wólka Klwatecka; oraz w części: Rajec Poduchowny, Sadków i Wielogóra.
Podjęto decyzję o odzieleniu i usamodzielnieniu się Zakładu w Pionkach.
Na Żakowicach trwały prace przy budowie nowej zajezdni MPK. Powstał biurowiec przy ul. Wjazdowej. Do Makowa (gm. Skaryszew) uruchomiono linię podmiejską M, która dowoziła pracowników tamtejszego Zakładu Przetwórstwa Spożywczego. Na terenie gm. Zakrzew pojawiły się dwie kolejne linie podmiejskie: CZ, jako - skrócone do Zakrzewa - wzmocnienie linii C oraz H do Cerekwi. Funkcjonowało również sporo linii lokalnych radomskiego PKS.
W lipcu 1986 r. powstała kolejna linia podmiejska - L do Jastrzębi. Linię 1 skrócono z Kiedrzyna do pętli przed bramą lotniska (Sadków Lotnisko), a wzamian wydłużono do Kiedrzyna linię 1 BIS.
W maju 1988 r. oddano do użytku Dworzec Linii Podmiejskich. Składał się on z 12 stanowisk, kasy biletowej i poczekalni dla pasażerów oraz punktu socjalnego dla kierowców, a wszystko to pod wiatą.
W 1989 r. uruchomiono kolejny wariant podmiejskiej linii F - tym razem do Składnicy Maszyn Rolniczych Agroma w Wierzbicy.
Rok 1989 był rokiem upadku PRL i powstania III RP. W Radomiu istniało wówczas 15 linii podmiejskich, tj. A, B, C, CZ, D, E, F, G, H, J, K, L, M, R i S. Gospodarka regulowana rozpoczęła proces ewolucji do gospodarki rynkowej. Miało to swoje smutne konsekwencje dla przemysłu radomskiego, kombinatu w Wierzbicy, transportu kolejowego i samej radomskiej komunikacji podmiejskiej.
03 sierpnia 2022
Historia radomskiej komunikacji podmiejskiej (cz. 1)
Początki radomskiej komunikacji podmiejskiej (do 1983 r.)
Od powstania PKS w Radomiu do końca stanu wojennego w Polsce
Początki radomskiej komunikacji podmiejskiej sięgają czasów tuż po II wojnie światowej, kiedy to powstała Państwowa Komunikacja Samochodowa (PKS). Już w 1 maja 1950 r. powstała Miejska Komunikacja Samochodowa (MKS), jako wydzielona jednostka z PKS. MKS nie miała własnej zajezdni i taboru. 1. maja 1952 r. powstał Zakład Miejskiej Komunikacji Samochodowej (ZMKS) w ramach Miejskiego Przedsiębiorstwa Gospodarki Komunalnej (MPGK).
1 stycznia 1954 r., utworzono Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacji (MPK), które podlegało wojewodzie kieleckiemu do roku 1974 (po reformie administracyjnej w 1975 r. - wojewodzie radomskiemu). Zajezdnia mieściła się na terenie b. garbarni przy ul. gen. Świerczewskiego (ps. Walter) na Zamłyniu (obecnie ul. gen. Okulickiego).
W 1965 r. - oprócz linii lokalnych PKS - funkcjonowało 5 linii podmiejskich MPK. Obsługiwane były w pierwszej kolejności takie miejscowości, jak Jedlińsk i Skaryszew, a następnie Przytyk przez Zakrzew, Wierzbica przez Parznice i Wolanów. Do Jedlińska kursowała linia nr 13, a do Skaryszewa - 14. Do Wolanowa miała kursować linia nr 19, ale dostała symbol "D".
W 1966 r. istniały linie miejskie, strefowe oraz pospieszne. Podjęto próbę ujednolicenia oznaczeń poszczególnych typów linii autobusowych. Linia nr 13 dostała symbol "A", natomiast linia nr 14 dostała symbol "B". Linie oznaczone literami) od "A" do "E" były wówczas liniami miejskimi pospiesznymi (z czego linie A, B i D były liniami miejskimi strefowymi - miały charakter linii podmiejskich).
W 1967 r., podczas zamknięcia wiaduktu w ul. Słowackiego, powstała nowa odsłona linii C, która - nie wchodząc w szczegóły co do jej trasy na terenie miasta - prowadziła do Makowca (gm. Skaryszew). Jednak już rok później, linia C (o charakterze linii szczytowej) kursowała do Marianowic (gm. Zakrzew). Linia 6 kursowała również na teren gm. Zakrzew - do Milejowic.
W 1969 r. linie podmiejskie A, B, C i D miały wspólny kraniec na ul. Sienkiewicza. Linię C przedłużono do Oblasu (gm. Przytyk).
W 1972 r. powstała kolejna linia podmiejska F. Połączyła ona Radom przez Parznice (gm. Kowala) z Wierzbicą, z kilkoma przystankami krańcowymi: w samej Wierzbicy, przy Cementowni "Wierzbica" oraz przy Zakładach Wyrobów Azbestowo-Cementowych (ZWAC). Rok później pojawiła się linia podmiejska G do Gozdu.
1 czerwca 1975 r. powstało województwo radomskie, w związku z tym, 1. lipca MPK zmieniło nazwę na Wojewódzkie Przedsiębiorstwo Komunikacji Miejskiej (WPKM). Przystanek krańcowy linii podmiejskich przeniesiono z ul. Sienkiewicza na pl. Zwycięstwa (obecnie pl. Jagielloński). Autobusy wycofywano na raty z ul. Żeromskiego, gdzie powstawał deptak. Uruchomiono nową linię podmiejską J, która kursowała tylko w wakacyjne weekendy do dw. PKP w Jedlni-Letnisku).
W 1978 r. powstała placówka terenowa WPKM w Pionkach. Istniała tam jedna linia miejska oraz trzy podmiejskie.
W połowie roku 1980 ruszyła sezonowa linia S kursująca do - powstałego w 1976 r. - Zalewu Siczki na rz. Gzówce (gm. Jedlnia-Letnisko), jako wzmocnienie linii J.
W 1981 r. linia nr 1 jeździła przez teren lotniska wojskowego do Kiedrzyna (gm. Gózd), natomiast linia nr 9 kursowała do Rajca Poduchownego/Antoniówki (w pobliżu Harcerskiej Bazy Obozowej).
Rok później linię nr 9 skrócono do Gołębiowa, a dojazd do Rajca Poduchownego/Antoniówki zapewniła linia R. Rozpoczęły się prace budowlane na terenie przyszłej zajezdni na Żakowicach.
Rok 1983 był pierwszym rokiem funkcjonowania linii K do Orońska.
-
Radomska komunikacja podmiejska (1990-1994) Od upadku PRL do powstania ZTM W maju 1990 r. zlikwidowano linię M do Makowa (gm. Skarysz... -
Radomska Komunikacja Podmiejska Każda sieć lokalnego transportu zbiorowego jest "organizmem żywym" i ulega przeobrażeniom - ...
-
Początki radomskiej komunikacji podmiejskiej (do 1983 r.) Od powstania PKS w Radomiu do końca stanu wojennego w Polsce Początki radomsk...
